Dolar artışı sonrası artan sorunun cevabı

Bir şeyin değerinin düşmesi anlamına gelen latince kökenli “dévaluation” kelimesi, ekonomide bir ülkenin ulusal parasının resmi değerinin, diğer para birimleri karşısında düşürülmesi anlamına gelir. 

Ekonomist Mahfi Eğilmez’in tanımına göre devalüasyon: “Bir ülkenin ulusal parasının yabancı ülkelerin ulusal paraları karşısında değişim değerinin (parite) idari bir kararla düşürülmesi eylemine devalüasyon denir. 

Devalüasyon sabit kur rejiminde uygulanan bir karardır. Dalgalı kur rejiminde oranın değeri piyasada her gün değişir.” Sabit veya çıpalı kur rejimi uygulayan ülkelerde ulusal paranın değeri, hükümetler tarafından kontrol edilir ve makroekonomik gelişmelere göre diğer ülkelerin para birimlerine göre yeniden belirlenir.  Ulusal para biriminin diğer ülkelerin para birimleri karşısındaki değerinin belirli bir oranda düşürülmesine devalüasyon, yükseltilmesine ise revalüasyon adı verilir.  Tam dalgalı kur rejimi uygulanan ülkelerde ulusal paranın değeri piyasada oluşan arz ve talebe göre belirlenir, müdahaleli /bant içi dalgalı kur rejimi uygulayan ülkelerde ise merkez bankaları döviz alıp satmak yoluyla piyasalara müdahale ederek ulusal para birimlerinin değerini belirli bir aralıkta kontrol etmeye çalışırlar. 

DEVALÜE ETMEK NE DEMEK?

Bir ülke yönetimi, o ülkenin ulusal para biriminin değerini diğer ülkelerin para birimleri karşısında belli bir oranda düşürdüğünde ulusal para birimi o oranda devalüe edilmiş olur. Bu durumu devalüe etmek denir. 

Sabit veya çıpalı kur rejimi uygulanan ülkelerde ulusal para birimi, çıpalandığı rezerv para birimine karşı (genellikle ABD doları veya euroya) devalüe edildiğinde, söz konusu para biriminin diğer para birimleri karşısındaki değeri çapraz kurlara göre hesaplanır.  Örneğin; 1 Bahreyn Dinarı 2,65 ABD dolarına çıpalandığında, euro/Bahreyn dinarı paritesi ABD doları /euro paritesi üzerinden hesaplanır. 

DEVALÜASYON OLURSA NE OLUR? 

Devalüasyon bir anlamda, ülkenin bozulan makroekonomik dengelerine bağlı olarak, ulusal para biriminin zaman içinde azalan iç ve dış satın alma gücünün gecikmeli olarak kurlara yansıtılmasıdır. Tam dalgalı kur rejimlerinde paranın piyasada oluşan arz talep dengesine bağlı olarak zaman içinde değer kaybettiğinde oluşan makroekonomik etkilerden farklı olarak, kurlarda ani ve hızlı düşüşe neden olan devalüasyon piyasalarda şok etkisi yaratarak ekonomik daralma veya durgunluğa yol açabilir. 

Devalüasyon genel olarak bir ülkenin ithal mallarını satın alma gücünü azaltırken, ithal girdilere bağlı olarak enflasyonu yükseltir ve ihraç edilen malların döviz cinsinden birim fiyatını düşürür. Devalüasyonun uzun dönemli etkileri, devalüasyon oranı, ülkenin ekonomik yapısı, ve ulusal paranın aşırı değersiz ve aşırı değerli hale gelmesiyle yakından ilgilidir.

Devalüasyona günümüzden örnek verecek olursak;

Türkiye’de 1 Ocak 2021 tarihinde 2.825 ₺ olan asgari ücret ile  382 dolar alınırken, 23 Kasım 2021 tarihinde 2.825 ₺ olan asgari ücret ile 225 dolar alınıyor.

HABER: Hasan Sezgin Karabulut