AYM’den yeni karar! “Evlilikte kadın erkeğin soyadını alır” kuralı iptal edildi

Anayasa Mahkemesi, İstanbul 8. Aile Mahkemesi tarafından Türk Medeni Kanunu’nun 187’nci maddesi için Anayasa’ya aykırılığı ileri sürülerek yapılan iptal başvurusunu değerlendirdi. Anayasa Mahkemesi (AYM), Türk Medeni Kanunu’nun 187’nci maddesi’ndeki “Kadın, evlenmekle kocasının soyadını alır; ancak evlendirme memuruna veya daha sonra nüfus idaresine yapacağı yazılı başvuruyla kocasının soyadı önünde önceki soyadını da kullanabilir” hükmünü eşitliğe aykırı bularak iptal etti.
Anayasa Mahkemesi’nin söz konusu kararı 28 Nisan 2023 tarihli Resmi Gazete’de yayımlandı.
AYM, söz konusu maddenin Anayasa’nın “Herkes dil, ırk, renk, cinsiyet, siyasi düşünce, felsefi inanç, din, mezhep ve benzeri sebeplerle ayırım gözetilmeksizin kanun önünde eşittir. Kadınlar ve erkekler eşit haklara sahiptir. Devlet bu eşitliğin yaşama geçmesini sağlamakla yükümlüdür.” diyen 10. maddesine aykırı olduğuna hükmetti.
AYM kararda, yürürlüğe girdiği tarihte toplumda olumlu etkiler yaratan ve belirli bir alanda düzenin sağlanmasını mümkün kılan hükümlerin zamanla toplumun gereksinimlerine cevap vermede yetersiz kalabileceğini belirtti.
Bu bağlamda 4721 sayılı Kanun’da kadın-erkek eşitliğinin sağlanmasına yönelik “Kocanın evlilik birliğinin reisi olduğunu” öngören hükmün kaldırılması gibi birçok değişikliğin yapıldığı ifade edildi.
Kararda AYM tarafından 187’nci maddedeki kurala ilişkin, “Erkek evlendikten önceki soyadını evlendikten sonra da tek başına kullanabildiği halde, kuralla kadının evlenmeden önceki soyadını evlendikten sonra ancak kocasının soyadının önünde kullanabileceği öngörüldüğünden karşılaştırmaya müsait şekilde benzer durumda olan eşler arasında cinsiyet temelinde farklı muamelenin yapıldığı açıktır.” ifadeleri kullanıldı.
Nüfus kayıtlarındaki karışıklığın önlenmesi ve soy bağının sağlıklı bir şekilde tespit edilmesinde kamu yararı bulunduğu ancak bunun yalnızca kadının erkeğin soyadını kullanmasıyla sağlanamayacağı belirtildi.
Anayasa’nın 45. maddesine göre Türk toplumunun temeli olduğu belirtilen ailenin, toplumsal değerlerin sonraki nesillere aktarılması gibi önemli işlevleri bulunduğunu hatırlatan AYM, aile bireylerinin aynı soyadına sahip olmalarının aile bağlarını koruyarak işlevini yerine getirmesine katkı sağlayabileceğini ifade etti.
Öte yandan kadının erkeğin soyadını almasının ortak bir soyadı için tek seçenek olmadığı belirtilerek, “Eşlere içlerinden birinin soyadını veya bunun dışında bir adı ortak soyadı olarak belirleme imkanının tanınması ya da ortak soyadının eşlerin evlenmeden önceki soyadlarının birleşiminden oluşacağının öngörülmesi de mümkündür. Evlenmeden önceki soyadının evlendikten sonra da tek başına kullanılması bağlamında kadın ve erkek arasında kuralla öngörülen farklı muamelenin, nesnel ve makul bir temele dayanmaması sebebiyle eşitlik ilkesini ihlal ettiği sonucuna ulaşılmıştır” şeklinde sonuca bağlandı.
Böylece Türk Medeni Kanunu’nun 187. madde birinci cümlesi 6 karşı oya karşın oy çokluğuyla iptal edildi.
Kararın Resmi Gazete’de yayımlanmasından başlayarak 9 ay içinde yürürlüğe girmesine hükmedildi.