İran’da neler oluyor? Mahsa Amani neden öldürüldü?

İran’da yaz aylarından bu yana kadınlar başörtüsü yasağına karşı gelmek için eylemlerde bulunuyor. Ülkede 1979 İslam Devrimi sonrası yürürlüğe giren şeriat kanunlarına göre tüm kadınların kamusal alanlarda başörtü takması ve uzun, bol kıyafetler giymesi zorunlu hale getirildi ve başörtü takmayan kadınlara para ve hapis cezası verilmeye başlandı.
Ancak devrimden yıllar sonra hükümet yetkililerinin bu yasayı uygulamakta zorlandığı ve kadınların giyimin ülkenin tümünde eşit şekilde denetlenmediği ifade ediliyor. Kadınlar baskılara karşı gelmek için protestolara başladı, birçok erkek de kadınlara destek verdi.

Mahsa Amani öldürüldü
Ülkede tüm bunlar yaşanırken 13 Eylül günü 22 yaşındaki Mahsa Amani, Tahran’daki metro istasyonunda, kadınların saçlarını ve kollarını tamamen örtmesini gerektiren ahlak yasalarını çiğnemekle suçlanarak tutuklandı.
Amini, gözaltına alındıktan sonra komaya girerek hastaneye kaldırıldı ve 16 Eylül’de hayatını kaybetti.
Görgü tanıkları, Amani’nin gözaltına götürülürken polis minibüsünde darbedildiğini gördüklerini söyledi. Polis, 22 yaşındaki Amani’nin kalp krizi sebebiyle hayatını kaybettiğini iddia ediyor. Ailesi ise Amani’nin vücudunda işkence sonucu morluklar oluştuğunu öne sürüyor.
Polis ayrıca, Amani’nin yüzünü tutarak yere düştüğünü gösteren olayın kamera görüntülerini yayınladı. Amani’nin babası, görüntülerin düzenlendiğini ve kızının önceden bir sağlık sorunu olmadığını dile getirdi.
İranlı bir sağlık yetkilisi de ailenin ifadelerini destekledi ve Amana’nin büyük olasılıkla kafasına aldığı bir darbe sebebiyle hayatını kaybettiğini söyledi.

Halk öfkeli
Tahran’da 13 Eylül’de ‘ahlak polisi’ olarak bilinen İrşad devriyeleri tarafından gözaltına alındıktan sonra komaya girerek hastaneye kaldırılan Mahsa Amini’nin 16 Eylül’de yaşamını yitirmesi halkın öfkelenmesine yol açtı.
İran’da 22 yaşındaki Mahsa Amini’nin “kıyafet kurallarına uymadığı” gerekçesiyle gözaltına alınmasının ardından hayatını kaybetmesi üzerine başlayan protestolar devam ediyor.
Son günlerde ülkenin farklı bölgelerinde gerçekleşen protestolarda en az 3 kişi hayatını kaybetti. Protestolarda, “ahlak polisine ölüm”, “kadınlar, yaşam, özgürlük” sloganları duyuldu. Sokaklarda gerginlik arttıkça kadınlar başörtülerini çıkardı, bayrak yaktı. Polis protestoculara göz yaşartıcı gaz ile müdahale etti.
İran İletişim Bakanı, ülkede internet erişiminde “güvenlik sebepleri” dolayısıyla sorunlar yaşanabileceğini söyledi.

Gaşt-e Erşad nedir?
Amini’nin gözaltına alındıktan sonra fenalaşarak hastaneye kaldırılması ve hayatını kaybetmesi, gözleri ahlak polisine çevirdi. İrşad Devriyeleri (Gaşt-e Erşad) “moda” veya “ahlak” polisi olarak biliniyor. Ülke genelinde görev yapan bu polis grubu, genellikle sakallı erkek ve çarşaflı kadın görevlilerden oluşuyor. Geniş yetkilere sahip bu polisler her an her yerde çıkabiliyor. Giyim, kuşam ve davranışları “İslam’a aykırı” olanları uyarıyorlar. Kimilerine bunu tekrarlamayacağına dair kağıt imzalatıp, kimilerine para cezası kesiyor, direnenleri ise gözaltına alarak mahkemeye sevk edebiliyorlar.